Dit is een voorstelling uit het archief van Holland Festival
In historische kostuums uitgedoste operazangers zingen door elkaar aria’s uit het historische Europese repertoire. Tegelijk worden op een piano opera-uittreksels gespeeld terwijl ook van langspeelplaten klassieke opera klinkt. Dat is in een notendop Europera 3 en 4, de middelste delen uit de reeks die Cage in de laatste jaren van zijn leven maakte. In het Holland Festival worden ze uitgevoerd in een regie van de jonge Grieks/Duitse regisseuse Elena Tzavara. Europera 3 is een veelgelaagd, tumultueus werk, terwijl Europera 4 een subliem intieme ervaring is. De twee Europeras zijn elkaars tegenpolen, en Cage stond erop dat ze nooit los van elkaar opgevoerd mogen worden. Hij zei over de reeks: ‘For two hundred years the Europeans have been sending us their operas. Now I’m sending them back.’
Achtergrondinformatie
Honderd jaar na de geboorte van de Amerikaanse componist John Cage (1912-1992) organiseert het Holland Festival een weekend om deze grote muziekpionier te eren. Cage, beroemd om zijn introductie van de stilte (of nooit-echt-stilte) en het toeval in de hedendaagse compositiepraktijk, is de schepper van een groot en divers oeuvre, waaruit gedurende dit weekend in het Muziekgebouw aan ’t IJ onder de noemer The Theatre of John Cage enkele hoogtepunten en verborgen pareltjes zullen worden uitgevoerd.
Biografieën
Cage raakte gegrepen door moderne dans en doceerde aan dansopleidingen in Los Angeles en in Seattle, waar hij zijn latere levenspartner Merce Cunningham ontmoette. In zijn componeren werden ritmiek en klankkleur steeds belangrijker, en in 1940 vond hij de ‘prepared piano’ uit: hij stopte allerlei voorwerpen tussen de snaren van de piano om meer percussieve geluiden te kunnen voortbrengen. Een van zijn eerste werken voor dit instrument, Sonatas and interludes for prepared piano (1946-1948), werd goed ontvangen. Halverwege de jaren 40 maakte Cage een persoonlijke en professionele crisis door. Hij begon zich te verdiepen in Indiase muziek en filosofie en in het zenboeddhisme. In 1951 leerde hij de I Tjing of het ‘Boek der veranderingen’ kennen, een klassieke Chinese tekst die onder meer wordt gebruikt om voorspellingen mee te doen. Voor Cage werd de I Tjing zijn voornaamste gereedschap om toevalsoperaties en kansprocessen toe te passen bij het componeren. Een van de eerste resultaten van deze nieuwe methode was Music of Changes voor piano solo uit 1951. Het jaar daarop schreef hij het beroemde 4’33”, een werk waarin de uitvoerende gedurende de voorgeschreven tijd niets hoeft te doen en dat helemaal bestaat uit omgevingsgeluid. Ook maakte hij in deze periode een aantal van de vroegste elektroakoestische composities. De Europese tournee die hij halverwege de jaren 50 maakte zorgde voor een sensatie, omdat zijn ‘aleatorische’ (Lat. alea, ‘dobbelsteen’) benadering haaks op het in Europa heersende serialisme stond.
Vanaf de jaren 60 groeide Cages roem. Hij gaf talloze lezingen en publiceerde in 1961 Silence, het eerste van zijn zes boeken. Veel van zijn composities uit deze periode waren in feite happenings, die voor een belangrijk deel uit instructies voor de uitvoerenden bestonden. In de jaren 70 keerde hij terug naar volledig uitgeschreven partituren voor traditionele instrumenten en pikte de draad als beeldend kunstenaar weer op; ook ging hij zich bezighouden met improvisatie, onder andere in Child of Tree (1975). In de jaren 80 richtte Cage, wiens toevalsmuziek vrijwel altijd een theatrale kwaliteit had gehad, zich bovendien op opera, en uiteindelijk voltooide hij een serie van vijf Europera's. Cage stierf op 12 augustus 1992 nadat hij een dag eerder getroffen was door een beroerte.
Het werk van de Opernstudio Köln wordt mogelijk gemaakt door de Vrienden van de Kölner Oper, die vijf zangeressen en zangers met een beurs ondersteunen. Ook de Dr. Zieseniß-Krambo Stiftung stelt jaarlijks een beurs beschikbaar. De Opera Foundation Australia maakt het met een subsidie mogelijk dat regelmatig Australische zangers bij de Kölner Opernstudio aan de slag kunnen.
CREDITS
- muziek
- John Cage
- uitvoering
- Internationales Opernstudio Köln
- zang
- Ji-Hyun An
- Gloria Rehm
- Rachel Bate
- Sandra Janke
- Gustavo Quaresma
- Sévag Tachdjian
- Yong-Doo Park
- piano
- Siro Battaglin
- Raimund Laufen
- regie
- Elena Tzavara
- geluid
- Paul Jeukendrup
- licht
- Valentin Gallé
- kostuums
- Elisabeth Vogetseder
- technisch advies
- Volker Rhein
- samenwerking
- ACHT BRÜCKEN | Musik für Köln
- Oper Köln
- Holland Festiva