U kijkt nu naar een voorstelling uit het archief van Holland Festival
‘Kinderen zijn de gijzelaars van volwassenen,’ is een bekende uitspraak van de Franse filosoof Jean-François Lyotard. Die gedachte is het uitgangspunt voor enfant, de nieuwste voorstelling van Boris Charmatz. Een groep kinderen bevolkt het podium. Negen volwassenen dansen rondom hun bewegingloze lichamen, tillen hen op en doen ze vliegen, knuffelen ze en laten ze zweven. De handelingen van de dansers confronteren ons met de gevoelens, dromen en nachtmerries uit onze eigen kindertijd en onze houding ten opzichte van kinderen nu. En zo dringt zich de vraag op hoe wij onszelf weer kunnen verbinden met het kind in ons, met onze menselijkheid.
Achtergrondinformatie
enfant van Boris Charmatz bouwt voort op een van zijn eerdere stukken; régi uit 2005. Daarin laat de Franse choreograaf zijn dansers als inerte lichamen bewogen worden door machines. In enfant zijn het kinderen die voortbewogen worden – een gegeven dat ook in essentie al in régi aanwezig was. De kinderen worden in enfant echter niet door machines maar door een andere externe ‘motor’ voortgedreven, namelijk door volwassenen, professionele dansers.
De machtsverhoudingen in enfant zijn schokkender en complexer dan in régi. Negen dansers vangen de breekbare lichamen van de kinderen op, tillen ze op en laten ze vliegen, knuffelen hen en doen hen zweven, met zo’n vastberadenheid dat de kinderen geen keus hebben, maar moeten spreken en vragen: wat blijft er ondanks alles dansen in de kindertijd? En tot wat inspireert de kindertijd door middel van dans? Het toneel is hier ook een speelplaats – een kwestie van zwaartekracht, in elke zin van het woord. In het voorwoord vanL'Inhumain schreef de Franse filsoof Jean-Francois Lyotard: “zonder spraak, niet in staat de juiste houding aan te nemen, aarzelend over welk object hem interesseert, niet in staat te beslissen wat goed voor hem is, niet voor rede vatbaar, het kind is bij uitstek mens omdat zijn nood alles wat mogelijk is aankondigt en belooft. Zijn originele kijk op de mens, waardoor hij veroordeeld is een gijzelaar van volwassenen te zijn, toont deze volwassenen hoezeer zij menselijkheid ontberen, en stimuleert hen om menselijker te worden.” In deze voorstelling zou elk gebaar subversief kunnen zijn, een krachtige magneet die je naar het onbekende trekt: een opnieuw leren van vrijheid, wankel maar oprecht, wat tot een tijdelijke ‘republiek van kinderen’ zou kunnen leiden.
Na het uitlekken van de vele gevallen van kindermisbruik zijn niet enkel opvoeders, welzijnswerkers en leiders van jeugdbewegingen de weg kwijt. Ook buitenstaanders weten nog nauwelijks hoe ze met kinderen moeten omgaan. Het onderling wantrouwen en dat van de toekijkende samenleving is te groot om op een spontane manier op elkaar in te spelen.
Overigens is hiermee niet gezegd dat Charmatz met enfant een politiek of symbolisch stuk heeft willen maken. Volgens hem zijn al deze overwegingen zaken die het project mee ondersteunen. Centraal staat zijn eigen artistieke visie, vertrekpunt is de choreografie.
Naast zijn eigen ervaringen met onze veranderende blik op het kind, werd Charmatz voor deze voorstelling ook geïnspireerd door Schutz vor der Zukunft van de Zwitserse regisseur Christoph Marthaler, een stuk dat handelt over de ‘euthanasie’ van gehandicapte kinderen onder de nazi’s in Oostenrijk; en het werk van de Réseau Education Sans Frontières, een organisatie die het opneemt voor kinderen die in Frankrijk bedreigd worden met uitzetting.
Biografie
In zijn jonge jaren was Boris Charmatz (1973) tafeltennisser. Maar ook als danser en choreograaf heeft hij het snelle spel en de kunst van de schijnbeweging nooit verloren. Hij volgde een dansopleiding aan de prestigieuze École de Danse in Parijs, en zette vervolgens zijn vorming voort aan het Conservatoire National Supérieur de Musique et de Danse in Lyon. Daarna ging hij aan de slag als danser, onder andere bij de choreografen Odile Duboc en Régine Chopinot.
In 1992 richtte hij samen met Dimitri Chamblas l’Association Edna op. Met hem maakte hij in 1993 hun duet met À bras-le-corps, dat vragen over het lichaam centraal stelde. Ook in later werk van Boris Charmatz staat het lichaam altijd centraal. Zelfs in werken waarin het wordt ontkend en verborgen, gaat het over de hoedanigheid en aanwezigheid van het menselijk lichaam en de relatie tot dans.
Sinds 1997 ontwikkelt hij heel diverse projecten binnen de Association Edna: van improvisatieprojecten, installaties en films tot tentoonstellingen en excursies. In 2008 wordt hij benoemd tot artistiek directeur van het CCNRB - Centre Choréographique National de Rennes et de Bretagne. In 2009 transformeert hij dit tot het Musée de la Danse, een lang gekoesterde wens. Hij zet er onder meer zijn expo zéro op, een expositie zonder objecten: zonder foto’s, sculpturen, installaties of video’s, maar met kunstenaars, hun lichamen, gebaren, bewegingen en dans. Expo zéro stond in 2010 op het Springdance Festival in Utrecht. In 2010 was Charmatz ook te zien in het Holland Festival met 50 years of dance, zijn hommage aan Merce Cunningham. In 2011 was enfant de openingsvoorstelling van het Festival d’Avignon, waar Charmatz artiste associé was.
CREDITS
- choreografie
- Boris Charmatz
- interpretatie
- Eleanor Bauer
- Nuno Bizarro
- Matthieu Burner
- Olga Dukhovnaya
- Julien Gallée-Ferré
- Lénio Kaklea
- Maud Le Pladec
- Thierry Micouin
- Mani A. Mungai
- groep kinderen
- licht
- Yves Godin
- geluid
- Olivier Renouf
- machines
- Artefact
- Frédéric Vannieuwenhuyse
- Alexandre Diaz
- doedelzak
- Erwan Keravec
- assistent
- Julien Jeanne
- kostuums
- Laure Fonvieille
- stem
- Dalila Khatir
- orkestratiesoftware
- Luccio Stiz
- algemene voorstellingsleiding
- Antoine Guilloux
- voorstellingsleiding
- Max Potiron
- François Aubry
- lichtontwerp
- Arnaud Lavisse
- geluidstechniek
- Pierre Routin
- productie
- Musée de la danse
- coproductie
- Festival d’Avignon
- Théâtre de la Ville (Paris)
- Festival d’Automne (Paris)
- Internationales Sommerfestival Hamburg en Siemens Stiftung in het kader van SCHAUPLÄTZE
- Théâtre National de Bretagne (Rennes)
- La Bâtie – Festival de Genève
- Kunstenfestivaldesarts, Brussels
- met buitengewone steun van
- Ministère de la Culture et de la Communication
- le Conseil régional de Bretagne
- la Ville de Rennes
- met steun van
- Institut français
- la Ville de Rennes
- met dank aan
- Or Avishay
- Pierre Mathiaut
- Julia Cima
- Raimund Hoghe